- İçindekiler
- Nedir
- Belirtileri
- Sebepleri
- Türleri
- Risk Faktörleri
- Komplikasyonları
- Muayene
- Testleri
- Tedavisi
- Destek
- Önleme
Nedir
Nedir?
Tiroit kanseri tiroit hücrelerinde oluşur. Tiroit, boynun alt kısmında, Adem elmasının (gırtlak çıkıntısı) hemen aşağısında kelebek şekilli bir bezdir. Tiroit, kalp atışını, tansiyonu, vücut ısısını ve kiloyu düzenleyen hormonlar üretir.
Tiroit kanseri, Türkiye’de yaygın değildir. Ama son yıllarda özellikle kadınlarda en sık rastlanan kanser türleri arasında üçüncü sıraya yükseldiği tahmin ediliyor. Doktorlar tiroit kanseri oranlarındaki artışın, eskiden farkına varılmayan küçük tiroit kanserlerinin artık bulunmasını sağlayan yeni teknolojiye bağlı olabileceğini düşünüyorlar. Guatr ve Tiroid Kanseri Derneğiyse Türkiye’de henüz teşhis edilmemiş 180.000 troid kanseri olduğunu bildiriyor.
Belirtileri
Belirtileri
Tiroit kanserinin ilk dönemlerinde genel olarak herhangi bir belirti olmaz. Tiroit kanseri büyüdükçe şunlara neden olabilir.
- Boyunda fark edebilecek bir yumru
- Seste değişiklikler, ses kısıklığında artış
- Yutkunmada zorluk
- Boyunda ve boğazda ağrı
- Boyunda şişmiş lenf düğümleri
Doktora ne zaman gitmeli?
Eğer sizi endişelendiren herhangi bir şikayetiniz varsa, doktorunuzdan randevu alın. Tiroit kanseri çok sık görülmez. Bu yüzden doktorunuz öncelikle şikayetlerinizin diğer sebeplerini araştırabilir.
Sebepleri
Sebepleri
Tiroit kanseri, tiroit hücrelerinin genetik değişimler (mutasyonlar) geçirmesiyle oluşur. Kanserle sonuçlanan bu değişimlere neyin yol açtığıysa belli değildir. Bu değişimler hücrelerde büyümeye, süratle çoğalmaya ve normal hücrelerdeki yok olma yeteneğini kaybetmeye yol açar. Biriken anormal tiroit hücreleri bir tümör oluşturur. Anormal hücreler yakındaki dokuları istila edebilir ve bütün vücuda yayılabilir.
Türleri
Türleri
Tiroit kanserinin türü, yapılacak tedaviyi ve hastalığın seyrini belirler. Tiroit kanserinin türleri şunlardır:
- Papiller tiroit kanseri. Papiller tiroit kanseri en sık görülen tiroit kanseridir ve tüm tiroit kanseri teşhislerinin yaklaşık yüzde 80’ini oluşturur. Papiller tiroit kanseri herhangi bir yaşta ortaya çıkabilir, ama en çok 30-50 yaşlarında görülür.
- Folliküler tiroit kanseri. Folliküler tiroit kanseri, “Hurtle hücreli tiroit kanseri” türünü de kapsar. Folliküler tiroit kanseri genellikle 50 yaşından büyük kişilerde görülür.
- Medüller tiroit kanseri. Meduller tiroit kanseri diğer bezlerdeki tümörleri kapsayan kalıtsal genetik sendromlarla ilişkili olabilir. Ama birçok medüller tiroit kanseri sporadiktir, yani kalıtsal genetik sendromlarla ilişkili değildir.
- Anaplastik tiroit kanseri. Anaplastik tiroit kanseri çok nadir görülür; agresiftir ve tedavisi çok zordur. Genellikle 60 yaşında ya da daha yaşlı kişilerde görülür.
- Tiroit lenfoması. Tiroit lenfoması, tiroiddeki bağışıklık sistemi hücrelerinde başlar. Bu kanser türü çok seyrek görülür. Çoğunlukla 70 yaşında ya da daha yaşlı kişilerde oluşur.
Risk Faktörleri
Risk Faktörleri
Tiroit kanseri riskini artırabilecek faktörler şunlardır:
- Yüksek derecede radyasyona maruz kalma. Bunlar, başa ve boyna uygulanan radyasyon tedavilerini ve nükleer kazalarda ya da nükleer silah denemelerinde sızan radyoaktif serpintilere maruz kalmayı içerir.
- Sizde ya da ailenizde guatr olması. Guatr, tiroidin kanserli olmayan bir büyümesidir.
- Bazı kalıtsal genetik sendromlar. Tiroit kanseri riskini artıran genetik sendromlar, kalıtsal medüller tiroit kanseri, multipl endokrin tümör sendromu ve kalın bağırsak kalıtsal adenomatöz polipleri içerir.
Komplikasyonları
Komplikasyonları
Tiroit kanserinin tekrarlaması
Tedaviye rağmen, tiroit kanseri tekrar oluşabilir (tiroidinizi aldırmış olsanız da). Bu durum, eğer tiroit alınmadan önce mikroskopik kanser hücreleri tiroidin ötesine yayılmışsa meydana gelebilir. Tiroit kanserinin nüksetmesi, kanser tedavisinden onyıllarca sonra görülebilir.
Tiroit kanseri çoğunlukla şu bölgelerde nükseder:
- Boyundaki lenf düğümleri
- Ameliyat sırasında bırakılmış küçük tiroit dokusu parçaları
- Vücudun diğer bölümleri (çoğunlukla akciğerler ya da kemikler)
Nükseden tiroit kanseri tedavi edilebilir. Doktorunuz, nükseden tiroit kanserinin belirtilerinin kontrolü için periyodik kan testleri ve tiroit taramaları önerebilir.
Muayene
Muayene
Eğer tiroit kanserinden şüpheleniyorsanız, ilk olarak aile doktorunuza ya da pratisyen bir doktora başvurmanız gerekir. Eğer doktorunuz tiroit sorunundan şüphelenirse, sizi endokrin sistemi hastalıklarında uzman bir doktora (endokrinolog) sevkedebilir.
Randevu süreleri kısa ve genellikle değinilecek çok konu olduğundan, randevu için hazırlıklı olmanız iyi olur. Randevuya hazırlanmanıza yardımcı olacak ve doktorunuzdan beklemeniz gerekenlere ilişkin bazı bilgiler şunlardır:
?
- Randevu öncesi kısıtlamalar hakkında bilgi sahibi olun. Randevunuzu alırken, beslenmenizde herhangi bir kısıtlama gibi önceden yapmanız gereken bir şey olup olmadığını sorun.
- Şikayetlerinizi not edin. Randevuyu alma sebebinizle alakasız görülebilecek olanları da yazın.
- Önemli kişisel bilgilerinizi yazın. Hayatınızdaki büyük stresleri ya da son zamanlarda meydana gelen değişiklikleri de not edin.
- Kullandığınız tüm ilaçların, vitaminlerin ya da takviyelerin bir listesini yapın.
- Eğer mümkünse randevuya bir yakınınızla gidin. Bazen bir randevu esnasında verilen tüm bilgileri kavramak zor olabilir. Size eşlik eden biri sizin kaçırdığınız ya da unuttuğunuz bir şeyi hatırlayabilir.
- Doktorunuza soracağınız soruları yazın.
Doktorunuzla geçireceğiniz zaman sınırlıdır. Bu yüzden bir soru listesi hazırlamak, birlikte geçireceğiniz zamanı en iyi şekilde kullanmanıza yardımcı olacaktır. Vakit kalmaması olasılığına karşı sorularınızı en önemliden en önemsize doğru sıralayın. Tiroit kanseriyle ilgili olarak doktora sorulması gereken bazı temel sorular şöyledir:
- Bendeki tiroit kanserinin türü nedir?
- Tiroit kanserim hangi evrede?
- Hangi tedavileri önerirsiniz?
- Her bir tedavi seçeneğinin faydaları ve riskleri nelerdir?
- Tiroit kanserinin tedavisi sırasında çalışabilecek miyim ve her zaman yaptıklarımı yapabilecek miyim?
- Bir başka doktorun görüşünü de almalı mıyım?
- Tiroit hastalıklarında uzman bir doktora başvurmalı mıyım? Bunun ücreti ne kadar olur ve sigorta şirketim bunu karşılar mı?
- Tiroit kanseri tedavisi hakkında ne kadar sürede karar vermem gerekir? Bütün seçenekleri değerlendirmek için biraz düşünebilir miyim?
- Bana verebileceğiniz herhangi bir broşür ya da çıktı mı? Hangi web sitelerini önerirsiniz?
Doktorunuza sormak için hazırladığınız sorulara ek olarak, randevu sırasında anlamadığınız bir şey olduğunda soru sormaktan çekinmeyin.
Testleri
Testleri
Tiroit kanserinin teşhisinde kullanılan testler ve işlemler şunlardır:
- Fiziksel muayene. Fiziksel muayenede boynunuzdaki tiroit kitlelerine ve büyümüş lenf düğümlerine bakılır.
- Kan testleri. Kan testleri, vücudunuzdaki tiroit uyarıcı hormon (TSH) seviyesini ölçmek için uygulanan bir testi de içerir.
- İğne biyopsisi. Bu işlemde tiroidden hücreler alınır ve bunlar, kanser belirtilerine bakılması için mikroskopla incelenir.
- Görüntüleme testleri. Büyümüş lenf düğümlerine bakmak için boyun ultrasonu gibi.
Tedavisi
Tedavisi
Tiroit kanseri tedavi seçenekleri, kanserin türüne, evresine, genel sağlığınıza ve tercihlerinize bağlıdır.
Tiroit kanseri olan birçok kişi, tiroidin tümünün ya da büyük bir kısmının çıkarılması için ameliyat olur. Tiroit kanserinin tedavisinde uygulanan ameliyatlar şunlardır:
- Tiroidin tümünün ya da büyük bir kısmının çıkarılması (tiroidektomi). Tiroidin tamamının alındığı ameliyat, tiroit kanseri için en yaygın tedavidir. Birçok vakada, cerrah, paratiroit bezindeki hasar riskini azaltmak için paratiroit bezlerinin etrafında küçük tiroit dokuları bırakır. Bazen cerrahlar bu işlemi “totale yakın tiroidektomi” olarak adlandırır.
- Boyundaki lenf düğümlerinin çıkarılması. Cerrah, tiroidinizi çıkarırken, boynunuzdaki büyümüş lenf düğümlerini de alabilir ve onları kanser hücreleri açısından inceler.
Tiroit ameliyatı boynun alt kısmındaki deride bir kesi açılarak uygulanır. Tiroit ameliyatı, kanama ve enfeksiyon riski taşır. Ayrıca ameliyat sırasında paratiroit bezleri de hasar görebilir. Bu, vücudunuzda düşük kalsiyum seviyelerine neden olur. Ayrıca ses tellerine bağlı sinirlerde de yanlışlıkla bir hasar oluşabilir. Bu da ses tellerinin felcine, ses kısıklığına, sesin incelmesine ya da nefes almada zorluğa neden olabilir.
Tiroit kanseri ameliyatından sonra, tiroit hormonu ilacı olan levotiroksini (Levothroid, Synthroid, diğerleri) ömür boyu almanız gerekecek. Bunun iki faydası vardır. Normalde tiroidin üretmesi gereken eksik hormonu sağlar ve hipofiz bezinde tiroit uyarıcı hormonun (TSH) üretimini baskılar. Yüksek TSH seviyeleri, geride kalan kanser hücrelerinin büyümesine yol açabilir.
Doktorunuz sizin için uygun dozajı bulana kadar, tiroit hormonu seviyelerinizi kontrol etmek için birkaç ay arayla kan testleri yaptırmanız gerekecektir.
Radyoaktif iyot tedavisinde, iyodun radyoaktif bir formu yüksek dozlarda kullanılır. Bu tedavi genellikle tiroidektomiden sonra, kalan sağlıklı tiroit dokusunu ve ameliyat sırasında çıkarılmamış mikroskopik tiroit kanseri bölgelerini yok etmek için kullanılır. Radyoaktif iyot tedavisi ayrıca, tedaviden sonra nükseden ya da vücudun diğer bölgelerine yayılan tiroit kanserini iyileştirmede kullanılır.
Radyoaktif iyot tedavisinde bir kapsül ya da sıvı alınır. Radyoaktif iyot öncelikle tiroit hücreleri ve tiroit kanser hücreleri tarafından tutulur. Bu yüzden vücuttaki diğer hücrelerin zarar görme riski azdır.
Yan etkiler şunları içerebilir:
- Bulantı
- Ağızda kuruluk
- Gözlerde kuruluk
- Tat almada ve koku hissinde değişme
- Boyun ya da göğüs gibi, tiroit kanseri hücrelerinin yayıldığı yerlerde ağrı.
Radyoaktif iyotun büyük bir kısmı tedaviden sonraki birkaç gün içinde idrarla vücuttan atılır. Bu süre içinde diğer insanları radyasyondan korumak için tedbirler almanız gerekecektir. Örneğin, özellikle çocuklar ve hamile kadınlar olmak üzere diğer insanlarla geçici bir süre temastan kaçınmanız istenecektir.
Radyasyon tedavisi aynı zamanda dışarıdan, vücudunuzdaki belli noktalara yüksek enerjili ışınlar yollayan bir makineyle uygulanabilir. “Dışarıdan ışın tedavisi” olarak adlandırılan bu tedavi genellikle birkaç hafta boyunca haftada beş gün ve bir seferde birkaç dakika uygulanır. Tedavi sırasında siz bir masada uzanırken etrafınızda bir makine dolaşır.
Kemoterapi, kanser hücrelerini yok etmek için kimyasalların kullanıldığı bir ilaç tedavisidir. Kemoterapi genellikle damara zerk yoluyla uygulanır. Bu kimyasallar bütün vücutta dolaşarak, kanser hücreleri de dahil olmak üzere hızla büyüyen hücreleri yok eder.
Klinik denemeler, yeni kanser tedavilerinin ya da mevcut tedavilerin yeni kullanım yollarının araştırılmasıdır. Klinik bir denemeye katılmak, size en yeni kanser tedavisi seçeneklerini deneme imkanı verir. Ama bu denemeler iyileşmeyi garanti edemez. Doktorunuza, klinik bir denemeye uygun olup olmadığınızı sorun. Doktorunuzla birlikte klinik denemenin faydalarını ve risklerini değerlendirebilir ve böyle bir denemeye katılmanın sizin için uygun olup olmadığına karar verebilirsiniz.
Destek
Destek
Tiroit kanseri teşhisi korkutucu ve yıkıcı olabilir. Bir sonraki adım olarak ne yapacağınızdan emin olmadığınızı hissedebilirsiniz. Ayrıca bu teşhisin, geleceğiniz açısından ne anlama geldiğini merak edebilirsiniz.
Herkes sonunda, kanser teşhisiyle başa çıkma konusunda kendine göre bir yol bulur. Sizin için işe yarayan şeyin ne olduğunu bulana dek aşağıdakileri deneyebilirsiniz:
- Tiroit kanseri hakkında mümkün olan her şeyi araştırın. Tiroit kanserinizin türü, evresi, tedavi seçenekleri gibi bütün detayları yazın. Doktorunuza daha fazla bilgiyi nerede bulabileceğinizi sorun.
- Tiroit kanseri geçirmiş kişilerle temas kurun. Sizinle aynı durumda olan insanlarla konuşmak sizi rahatlatabilir. Doktorunuzdan yakınızdaki destek grupları ya da internet siteleri hakkında bilgi isteyin.
Sağlığınızı mümkün olduğunca kontrol edin. Tiroit kanseri olup olmamayı kontrol edemezsiniz, ama tedavi sırasında ve sonrasında vüdunuzun sağlıklı olmasını sağlayacak adımlar atabilirsiniz. Örneğin, çeşitli meyve ve sebzelerle dolu sağlıklı bir beslenme tarzı benimseyin. Her gece yeterince uyuyun, böylece uyandığınızda kendinizi dinlenmiş hissedersiniz. Haftanın büyük bir bölümünde fiziksel aktivitede bulunmaya çalışın.
Önleme
Önleme
Doktorlar, birçok tiroit kanserine neyin sebep olduğundan emin değillerdir. Bu yüzden tiroit kanseri riski olan insanlarda kanseri önlemek için kesin bir yol yoktur.
Tiroit kanseri riskini artıran kalıtsal bir gen mutasyonuna sahip kişiler, kanseri önlemek için tiroit ameliyatını tercih edebilirler (önleyici tiroidektomi). Tiroit kanseri riskinizi ve tedavi seçeneklerinizi size açıklayabilecek bir genetik danışmanla seçeneklerinizi görüşün.
Nükleer bir santraldeki bir kazada yayılan radyoaktif serpintiler, çevrede yaşayan insanlarda tiroit kanserine neden olabilir. Eğer bir nükleer santralin 16 km uzağında yaşıyorsanız, radyasyonun tiroit üstündeki etkilerini önleyen bir ilaç (potasyum iyodür) almanız gerekebilir. Eğer acil bir durum oluşursa, tiroit kanserini önlemek için potasyum iyodür tabletleri alabilirsiniz. Daha fazla bilgi için bölgenizdeki afet yönetim merkeziyle temas kurun.