Nedir
Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH)
KOAH nefes almayı zorlaştıran bir akciğer hastalığıdır. Yıllar içinde akciğerde sigara içilmesi nedeniyle oluşan hasardan kaynaklanır.
KOAH iki hastalığın karışımıdır.
- Kronik bronşit: Kronik bronşitte akciğere hava taşıyan hava yolları (bronşlar) iltihaplanır bol miktarda sümüksü salgı oluşmasına neden olur. Bu da hava yollarının daralmasına ve buna bağlı olarak da nefes almanın zorlaşmasına yol açar.
- Anfizem: Sağlıklı bir kişide küçük hava kesecikleri bir balona benzer. Nefes alınıp verildiği esnada bu kesecikle büyür ve küçülür; böylece akciğere hava girişi ve çıkışı sağlanır. Ama anfizem hastasında bu kesecikler zarar görür, gerginliğini kaybeder ve görevini yapamaz. Akciğere hava giriş ve çıkışındaki azalmaysa insanların nefes darlığı hissetmesine neden olur.
KOAH zaman içinde iyice kötüye gider. Akciğerde oluşan zarar telafi edilemez. Ama zararın daha fazla ilerlemesini engellemek ve kişin kendini daha iyi hissetmesi mümkündür.
Belirtileri
Belirtiler
Esas belirtiler şunlardır:
- Uzun süren kronik öksürük
- Öksürük esnasında çıkan balgam
- Özellikle hareket esnasında ortaya çıkan ve sürekli kötüye giden nefes darlığı
KOAH kötüye gittikçe elbise giymek ve yemek hazırlamak gibi basit işleri yaparken bile nefes darlığı yaşanmasına neden olur. Bir şeyler yemek, egzersiz yapmak zorlaşır. Nefes almak için daha fazla enerji harcamak gerekir. İnsanlar kilo kaybeder ve zayıflarlar.
Zamanla belirtiler aniden daha kötüye gider. Bu duruma da KOAH alevlenmesi denir. Alevlenmeyse hafiften ateşli durumlara çeşitli şekillerde görülür. Kişi ne kadar uzun süre KOAH hastası olursa bu alevlenmenin şiddeti de o kadar fazla olur.
Sebepleri
Sebepler
KOAH’a çoğunlukla sigara içmek neden olur. Tütün dumanlarını solumak ciğerlerin içindeki gergin lif yapısını rahatsız eder.
Uzun süre kimyevi gazları, toz ya da kirliliğin bulunduğu bir havayı solumak da bu hastalık için risk faktörleridir.
Akciğerlerde oluşan zararın belirtilerinin kendini göstermesi uzun zaman alır. Dolayısıyla KOAH en çok 60 yaşın üzerindeki insanlarda görülür.
Çocukluğunda çok fazla akciğer enfeksiyonu geçiren insanlar da bu hastalığa eğilimlidir. 30’lu ya da 40’lı yaşlarında anfizem hastalığı geçiren insanların ailelerinde alfa 1 antivipsin darlığı denilen bir rahatsızlık görülebilir. Ama bu, nadiren rastlanan bir durumdur.
Teşhisi
Teşhis
Eğer sizde KOAH varsa doktorun teşhis için yapması gerekenler şunlardır:
- Bir fiziki muayene yapar ve akciğerleri dinler.
- Sağlık geçmişinizi dinler, sigara içip içmediğinizi sorar, ciğerinizi etkileyecek zararlı kimyevi maddelere maruz kalıp kalmadığınız hakkında sorular sorar.
- Ciğerlerinizin çalışma performansını görmek amacıyla nefes alma testleri yapar.
- Göğüs röntgeni çeker ve belirtileri gösteren başka testler yapar.
KOAH ihtimali sizde bulunuyorsa bunu en kısa zamanda tespit edilmemesi gerekir. Erken önlem almak akciğerde oluşacak zararın azalmasını sağlayacaktır
Tedavisi
Tedavi
Ciğerdeki zararı engellemenin en iyi yoluysa sigarayı bırakmaktır. Bu, yapılacak en önemli iştir. Sigarayı bırakmak için hiçbir zaman geç kalınmaz. Ciğerlerdeki zararı azaltmak istiyorsanız, ne kadar süredir sigara içiyor olduğunuzun ya da hastalığınızın ne kadar ciddi olduğunun bir önemi yoktur.
Sigarayı bırakmak elbette zordur. Bu konuda size yardımcı olacak tedavilerle ilgili olarak doktorunuzla görüşün. Sigarayı bırakmak için birden fazla yönteme başvurabilirsiniz. Şayet sizin için sigarayı bırakma konusunda tek seçim ilaç olsa bile sizin birden fazla yöntemi aynı anda uygulamanız ve kararlılığınız önemlidir. İlacın yanı sıra danışmana başvurma dahil başka stratejileri de uygulamalısınız.
Doktorunuz ayrıca belirtilerinizle ilgili olarak kendinizi daha iyi hissetmeniz için tedaviler önerecektir.
- İlaçlar kolay nefes almanızı sağlayabilir. Çünkü ilaçların çoğu, doğruca ciğerleri etkiler. Eğer bir nefes açıcı kullanmanız gerekirse, nasıl kullanıldığını doktorunuz gösterir.
- Hastalıkla ilgili olarak kişin yapabilecekleri hususunda bir rehabilitasyon programı hastaya kendini iyi hissettirebilir. Bu konuda profesyonel bir ekip, kolay nefes alma yöntemleri, yapılması gereken egzersiz ve yeme alışkanlıkları konusunda danışmanlık hizmeti ve eğitim verebilir.
- İlerde de oksijen desteğine ihtiyaç duyabilirsiniz.
KOAH, hastanın ciğer enfeksiyonuna yakalanma eğilimini artırır; bu yüzden her sene grip aşısı ve zatürre aşısı yaptırmanız gerekir. Aşı sizi zatürreden tamamen korumasa da zatürre size sirayet ettiğinde hasta olmanızı engelleyecektir.
Sağlığınızı olabildiğince korumak evde yapabileceklerinizse şu şunlardır:
- Sigara içmek, kirli hava, soğuk ve kuru hava solumak gibi ciğerlere zarar verecek durumlardan kaçınmak
- Evde bir hava temizleyici ya da havalandırıcı kullanın.
- Gün içinde dinlenme molaları verin.
- Olabildiğince güçlü kalmak amacıyla düzenli eksersiz yapın.
- Bünyenizi güçlü tutacak şeyler yiyin. Şayet kilo kaybediyorsanız, ihtiyacınız olan kaloriyi almak amacıyla doktorunuzla ya da diyetisyeninizle görüşün.
Yaşam Tarzı
Başka Neleri Düşünmelisiniz?
Ani öfke: KOAH ilerledikçe belirtiler kötüye gittiğinde ani öfkeler görülebilir. Bu durumda ne yapacağınızı bilmek önemlidir. Doktorunuz durum için size yardımcı ilaçlar tavsiye edecektir. Şiddetli krizler olması durumundaysa acil servise ya da acil durum telefon numaralarına başvurmanız gerekecektir.
Depresyon ve anksiyete (endişe): Zaman içinde kötüye gidecek bir hastalığa yakalanmış olmanın zor ve üzücü bir durum olduğu bilinir. Nefes almada zorluk yaşamak da insanda belli bir endişeye sevk edebilir. Bu durumların uzun süre devam etmesi durumunda doktorunuzla görüşün. İlaç kullanmak ve bir destek grubuna katılıp danışmanlık hizmeti almak bu durumla başa çıkmanıza yardımcı olabilir.
Hayatın sona erdirilmesi durumu: Nefes sorununuzun, hayatınızı tehdit edici boyuta ulaştığı durumda nasıl bir tedavi tercih ettiğiniz hususun da doktorunuzla görüşün. Bu tercihinizi yazılı hale getirmek isteyebilirsiniz. Bilinciniz yerinde olmadığı ya da konuşamadığınız sizin yerinize karar verecek bir kişi de tercih edebilirsiniz. Tercihinizin önceden belirlenmiş olması sizi de rahatlatacaktır.