Birçok yanık evde veya işte meydana gelen küçük kazalarla oluşur. Sıcak su, sıcak demir veya sıcak sobaya dokunmakla oluşan küçük yanıklar çok yaygındır. Genellikle evde tedavi iyileşme ve enfeksiyon gibi diğer sorunları engellemek için tek yapılması gereken şeydir.
Farklı yanık türleri vardır.
- Sıcak yanıkları (Termal yanıklar): Ateş, buhar, sıcak nesneler veya sıcak sıvıların neden olduğu yanıklardır. Çocuklarda ve yaşlılarda daha yaygındır.
- Elektrik yanıkları: Elektrik yanıkları elektrik kaynaklarıyla veya yıldırımlameydana gelir.
- Kimyasal yanıklar: Sıvı, gaz veya katı halde bulunan ev içi veya endüstriyel kimyasallarla temasla oluşur. Süs biberi gibi içinde teni tahriş edici maddeler içeren doğal yiyecekler de yanma hissine neden olabilir.
- Radyasyon yanıkları: Güneş, solaryum, güneş lambaları, X ışınları veya kanser tedavisi için radyasyon terapisiyle meydana gelir.
- Sürtünme yanıkları: Sürtünme yanıkları yollar, kilimler veya jimnastik salonu zemin yüzeyleriyle temasla meydana gelen yanıklardır. Sürtünme yanıkları yere, mindere, halıya, çimlere düşen sporcularda yaygındır. Motor ve bisiklet sürücüleri koruyucu kıyafetler giymiyorsa düşmeyle sürtünme yanığı olabilirler.
Sıcak hava veya gazlar solumak ciğerlerinize zarar verebilir. Karbon monoksit gibi zehirli gazlar solumak zehirlenmeye yol açabilir.
Yanıklar deri katlarına hasar verdiği gibi kaslar, kan damarları, sinirler, ciğerle ve gözler gibi vücudun diğer kısımlarına da zarar verebilir. Yanıklar kaç kat derinin yandığına bağlı olarak birincil, ikincil, üçüncül ve dördüncül yanıklar olarak tanımlanırlar. Yanık ne kadar derin ve alanı ne kadar genişse o kadar ciddidir.
- Birinci derece yanıklar derinin ilk katının yandığı yanıklardır.
- İki tür ikinci derece yanık vardır: yüzeysel kısmi kalınlıkta yanıklar derinin ilk ve ikinci katını etkiler. Derin kısmi kalınlıkta yanıklar tenin daha derin tabakalarını etkilerler.
- Üçüncü derece yanıklar (kalın yanıklar) bütün deri tabakalarını ve deri altındaki dokuyu etkiler. Bu yanıklar her zaman tıbbi tedavi gerektirir.
- Dördüncü derece yanıklar deriyi geçerek kasları, kirişleri, tendonları, sinirleri, kan damarlarını ve kemikleri etkileyen yanıklardır ve her zaman tıbbi tedavi gerektirir.
Bir yanığın ciddiliğini çeşitli faktörler belirler:
- Yanık alanını derinliği, boyutu, sebebi ile kurbanın yaşı ve genel sağlık durumu.
- Yanıkla birlikte meydana gelen ve sürekli bakım gerektiren diğer bir yaralanmanın varlığı.
Yanıklar her yaştan insanı etkiler, bununla birlikte kimi insanlar diğerlerine göre daha fazla risk taşırlar.
- Yanıkların çoğu 5 yaşın altındaki çocuklarda sıcak sıvı yanığıyla meydana gelir.
- Yanıkların yarısından fazlası 18 ila 64 yaş grubu arasında meydana gelmektedir.
- Yaşlı insanlar genellikle sıcak sıvıların dökülmesinden kaynaklanan yanıklar konusunda daha yüksek risk taşırlar.
- Genel olarak erkekler kadınlara göre daha fazla yanık kazasına maruz kalmaktadır.
Çocuklarda Yanıklar
Bebekler ve küçük çocukların bir yanığa tepkisi bir yetişkine göre daha şiddetli olabilir. Yetişkinde meydana gelen bir yanık vücuttan küçük bir su kaybına neden olurken, bebekte veya küçük çocukta aynı derinlikte ve büyüklükte bir yanık daha ciddi bir sıvı kaybına neden olur.
Bir çocuğun yaşı çevresinin ne kadar korunaklı olması gerektiğini veya çocuğun gözetim altında tutulup tutulmaması gerektiğini belirler. Çocuğun hayatındaki her yeni aşamada yanık tehlikelerine bakıp buna uygun güvenlik önlemleri alınız. Birçok yanık evde meydana geldiği için basit güvenlik önlemleri kazaları önleyebilir ve yanık riskini azaltabilir.
Birçok yanık kazayla olur. Bir çocuk veya yetişkin yandığı zaman yanığın nasıl meydana geldiğini bulmak önemlidir. Eğer yanığın bildirilen kaynağı yanığın görünüşüne uymuyorsa, istismardan şüphelenilmelidir. Kendi kendine yapılan yanıklar tedavi dışında kişinin duygusal sağlığının da değerlendirilmesini gerektirir.
Bütün yanıklarda enfeksiyon tehlikesi söz konusudur. İyileşme sürecinde enfeksiyon işaretlerine dikkat ediniz. Küçük yanıklar için ev tedavisi enfeksiyon riskini azaltır. Açık yaralar ve kabarcıklara neden olan derin yanıkların enfeksiyon riski fazladır ve tıbbi tedavi gerektirirler.